"Wieś letnia" na polanie Podokólne
Czy
to możliwe, aby w jednym miejscu, do tego tuż przy głównej drodze, móc podziwiać
bogactwo dawnych typów budownictwa pasterskiego?
Takim
miejscem bez wątpienia jest położona tuż za Jurgowem polana Podokólne. Znajduje
się na niej zespół budynków pasterskich, tworzących tzw. "wieś
letnią", zamieszkiwaną i użytkowaną niegdyś od wiosny do jesieni. Jest ona
największą z zachowanych do dziś tego typu form osadniczych w Tatrach i na całym
Podtatrzu. Początkowo liczyła około 100, a obecnie 56 budynków gospodarczych i
mieszkalno-gospodarczych (szałasów, szop, "letniaków"), tworzących
trzy powiązane ze sobą grupy. Najstarszy z obiektów pochodzi sprzed 1875 roku.
Polana Podokólne (fot. N. Tokarczyk 2019) |
Historia
zespołu szałasów na polanie Podokólne sięga końca XIX wieku. Mieszkańcy Jurgowa
posiadali prawo wypasu na halach i polanach w Tatrach Jaworzyńskich, należących
do rodziny Horváth-Palocsay, a następnie Salamonów. Szacuje się, że pasło
się tam wówczas około 6 tysięcy owiec. W 1879 roku dobra jaworzyńskie zakupił książę
pruski Christian Hohenlohe i utworzył tam zwierzyniec – ogrodzony płotem i
przeznaczony do celów myśliwskich. Wskutek
tego 3 gminy: Jurgów, Rzepiska i Czarna Góra utraciły prawo wypasu na tym
terenie. W ramach rekompensaty za górskie pastwiska poszkodowani górale
uzyskali niewielkie tereny podgórskie. Gminie Jurgów przypadła polana Podokólne,
która została podzielona na wąskie parcele, na które poszczególni gospodarze przenieśli
swoje szopy i szałasy z około 90 polan jaworzyńskich. Utrata dóbr jaworzyńskich
stała się przyczyną powolnego upadku pasterstwa na tym terenie. Mieszkańcy zwrócili
się wówczas w stronę wypasu bydła.
Polana Podokólne (fot. N. Tokarczyk 2019) |
Szałasy
pasterskie na polanie Podokólne były użytkowane do końca lat 80. XX wieku
(niektóre nawet do wczesnych lat 90.). W 1978 roku wszystkie obiekty zostały
wpisane do rejestru zabytków. W latach 1980-1982 cześć z nich została
wyremontowana przez Muzeum Tatrzańskie. Obecnie, mimo formalnej ochrony
konserwatorskiej, znajdują się one w nienajlepszym stanie technicznym. Co jakiś
czas pojawiają się pomysły, aby szałasy wyremontować i przeznaczyć w celach
turystyczno-muzealnych. Miejmy nadzieję, że los tego niezwykłego miejsca nie
jest jeszcze przesądzony....
Źródła
informacji:
Grabski
M., 2012,Budownictwo drewniane, [w:] U. Janicka-Krzywda (red.), Kultura ludowa
Górali Spiskich, Kraków, s. 93-108.
Moździerz
Z., 2012, Muzea na Polskim Spiszu, [w:] U. Janicka-Krzywda (red.), Kultura
ludowa Górali Spiskich, Kraków, s. 341-364.
Woźny
A., 2012, Pasterstwo i gospodarka hodowlana, [w:] U. Janicka-Krzywda (red.), Kultura
ludowa Górali Spiskich, Kraków, s. 65-92.
Komentarze
Prześlij komentarz