Gospodarstwa wzorcowe w Gorcach

W latach 30. XX wieku z inicjatywy Małopolskiego Towarzystwa Rolniczego oraz Krakowskiej Izby Rolniczej podjęto próbę wypracowania optymalnych metod gospodarowania na terenach górskich. W tym celu na licznych polanach gorczańskich miały powstać ośrodki doświadczalne, łączące działalność badawczą z pokazowym wypasem bydła rasy czerwonej polskiej oraz owiec. Pomysłodawcą tego przedsięwzięcia był inż. Tadeusz Twardzicki.

Gospodarstwo wzorcowe na polanie Janikówka w latach 30. XX wieku (Archiwum GPN)

Polana Janikówka w 2009 roku (fot. N. Tokarczyk)

Nowoczesne na tamte czasy gospodarstwa wzorcowe wybudowano na polanach: Ustępne, Bieniowe, Gorc Kamienicki, Stawieniec, Janikówka, Srokówki, Fiedorówka, Cederman (Goderman), Mraźnica pod Lubaniem. Każdy z powstałych kompleksów miał nieco inny kształt i rozmiar, co miało pokazać miejscowym gospodarzom, jak indywidualnie rozwiązywać kwestie pomieszczeń w zmiennych warunkach terenowych, przy różnej obsadzie zwierząt w stosunku do powierzchni wypasowej.

Gospodarstwo wzorcowe na polanie Bieniowe w latach 30. XX wieku (Archiwum GPN)

Polana Bieniowe w 2009 roku (fot. N. Tokarczyk)

Obiekty tego typu miały powstać także na innych polanach, jednak plany te, podobnie jak funkcjonowanie istniejących gospodarstw, przerwał wybuch II wojny światowej. Swojej działalności nie zaprzestał tylko ośrodek na Hali Długiej, otwarty w czerwcu 1939 roku. Zawieruchę wojenną przetrwał jedynie budynek obory na polanie Ustępne (spłonął w latach 60. XX wieku). Pozostałe obiekty zostały spalone przez hitlerowców, gdyż pełniły rolę schronienia dla partyzantów.

Hala Długa w 2009 roku (fot. N. Tokarczyk)

Po wojnie, w latach 50. XX wieku, wznowiono prace doświadczalne na Hali Długiej. Prowadził je Instytut Zootechniki, a dokładnie Stacja Owczarstwa Górskiego w Bielance. Na Hali wybudowano nowe bacówki oraz okazałą strągę. Wypas prowadzono nieprzerwanie do 1997 roku. W 2002 roku GPN wykupił polanę Wzorową od Instytutu Zootechniki, a następnie przywrócił wypas owiec.

Źródła informacji:

Popko-Tomasiewicz K., 2006. Pasterstwo, [w:] W. Różański (red.), Gorczański Park Narodowy – 25 lat ochrony dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego Gorców, Poręba Wielka.
http://www.gorczanskipark.pl/page,art,id,90,kategoria,_Gospodarstwa_wzorowe_w_Gorcach.html