Czynna ochrona łąk – koszenie

Koszenie jest najczęściej stosowanym zabiegiem czynnej ochrony łąk. W zależności od typu siedliska i jego powierzchni, a także ukształtowania terenu oraz dostępności komunikacyjnej stosuje się koszenie mechaniczne lub ręczne. Łąki na siedliskach świeżych i suchych koszone są przeważnie mechanicznie. Małe, trudno dostępne łąki oraz łąki na siedliskach wilgotnych koszone są ręcznie – przy użyciu kosy lub małych kosiarek spalinowych.

Baloty siana w Beniowej w BdPN (fot. N. Tokarczyk, 2013)

W przypadku koszenia szczególną uwagę zwraca się na jego termin, częstotliwość oraz technikę. Termin koszenia dostosowany jest do fenologii. Późne koszenie, rozpoczynające się nie wcześniej niż 15 lipca i trwające do 30 września, umożliwia wydanie nasion maksymalnej liczbie gatunków. Jest istotne również ze względu na ochronę ptaków zakładających gniazda w warstwie roślinności zielnej, takich jak derkacz czy przepiórka, a także fauny bezkręgowców, dla których późno kwitnące rośliny stanowią pożytek. Koszenie letnie, rozpoczynające się po 15 czerwca, pozwala na uzyskanie plonu o większej wartości paszowej. Stosowane jest w przypadku niektórych łąk świeżych. Po 20 lipca możliwy jest drugi pokos lub przepasanie powierzchni.

Polana Taih w BgPN (fot. N. Tokarczyk, 2014)

Częstotliwość koszenia zależy od żyzności podłoża, jak i docelowego zbiorowiska roślinnego. Kilkakrotne koszenie w ciągu roku wykorzystuje się do odtworzenia składu gatunkowego zdziczałych łąk, zarośniętych przez nitrofilne gatunki ruderalne. Raz lub dwa razy w roku kosi się zbiorowiska siedlisk świeżych i suchych. Młaki, łąki wilgotne, ziołorośla typu łąkowego oraz traworośla górskie koszone są rzadziej – co 2-5 lat.

Koszenie mechaniczne na Jaworzynie Kamienickiej w GPN (fot. N. Tokarczyk, 2009)

Niezwykle ważne jest koszenie na odpowiedniej wysokości ponad gruntem – najczęściej 5-15 cm. Zbyt niskie koszenie przyczynia się do zubożenia gleby w składniki odżywcze, z kolei zbyt wysokie – powoduje tworzenie się wojłoku, utrudniającego obsiewanie się niektórych gatunków roślin. Koszenie należy zawsze wykonywać w sposób ułatwiający przemieszczanie się i swobodną ucieczkę zwierząt, co oznacza najczęściej koszenie od środka ku brzegom powierzchni lub pasami od drogi. Powinno się unikać również prostych, regularnych granic wykaszanych powierzchni, gdyż są one obce układom naturalnym.

Pokos na Jaworzynie Kamienickiej w GPN (fot. N. Tokarczyk, 2009)

W przypadku dużych powierzchni stosuje się koszenie etapowe i mozaikowe. Koszenie etapowe polega na stopniowym wykaszaniu kolejnych fragmentów łąki i może być rozłożone w okresie jednego roku lub kilku lat. W przypadku koszenia mozaikowego pozostawia się każdego roku w innym miejscu nieskoszone płaty roślinności, tzw. pasy ekologiczne. Systematyczne, długotrwałe użytkowanie kośne prowadzi do zubożenia składu gatunkowego. Z tego względu koszenie powinno się od czasu do czasu zastąpić okresowym wypasaniem.

Pas ekologiczny na polanie Wyrobek w PPN (fot. N. Tokarczyk, 2015)

Źródła informacji:

- plany ochrony parków narodowych

- roczne zadania ochronne