Skarby karpackich łąk – bukwica zwyczajna

Bukwica zwyczajna (Betonica officinalis) lub według nowszych ujęć taksonomicznych – czyściec lekarski (Stachys officinalis) występuje pospolicie w całej Polsce. Rośnie na ciepłych i słonecznych łąkach oraz w świetlistych lasach i zaroślach – aż po regiel dolny. Nazwa bukwica wynika prawdopodobnie z podobieństwa jej nasion do orzeszków bukowych.

Bukwica zwyczajna na łące w Ropiance w Beskidzie Niskim (fot. N. Tokarczyk, 2017)

Bukwica posiada szereg właściwości leczniczych. Stanowiła więc od dawien dawna panaceum na wszelkie dolegliwości. Tak o bukwicy pisała znana przyrodniczka i popularyzatorka nauki Simona Kossak: Wśród setek ziół znanych starożytnym bukwica zajmowała poczesne miejsce. Chwalono ją w Egipcie, a pod imieniem Betonica królowała w dziełach Hipokratesa, Pliniusza i Dioskurydesa. Antoniusz Musa – wyzwolony niewolnik i lekarz, za usługi oddane cesarzowi Augustowi korzystający z przywilejów senatorskich, poświęcił jej całą książkę, we wszystkich krajach śródziemnomorskich zaś krążyło powiedzenie: "Sprzedaj tunikę i kup betonikę". Jeśli chciano kogoś szczególnie pochwalić, mówiono: "Cnót masz więcej niż bukwica".

Bukwica zwyczajna na łące w Ropiance w Beskidzie Niskim (fot. N. Tokarczyk, 2017)

Bukwicę sadzono dawniej przy domach, gdyż wierzono, że odpędza złe czary. W Słowniku Adama Fischera można ponadto przeczytać, że: na czczo użyta chroni od upicia, sok pity cudną cerę daje, a w Krakowskiem zielem tym okadza się także krowę, jeżeli mleko się psuje.

Z kolei Adam Szary – już całkiem współcześnie – podaje, że liście i szczyty kwiatostanów bukwicy służą do zaparzania aromatycznej herbaty, korzystnie wpływającej na trawienie.

Bukwica zwyczajna na łące w Ropiance w Beskidzie Niskim (fot. N. Tokarczyk, 2017)

Źródła informacji:

Kossak S., 2017. O ziołach i zwierzętach, Wyd. Marginesy, Warszawa.

Kujawska M., Łuczaj Ł., Sosnowska J., Klepacki P., 2016. Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych. Słownik Adama Fischera. Seria "Prace i Materiały Etnograficzne" PTL, Wrocław.

Szary A., 2015. Tajemnice bieszczadzkich roślin wczoraj i dziś, Wyd. Carpathia, Rzeszów.