Skarby karpackich łąk – goryczka trojeściowa

Goryczka trojeściowa (Gentiana asclepiadea)

Jest to jeden z kilku gatunków goryczek występujących w Polsce. Można ją spotkać w całych Karpatach – m.in. na polanach reglowych oraz łąkach subalpejskich i alpejskich. Jest to roślina niewymagająca, pomijana przez roślinożerców ze względu na gorzki smak. Tworzy kępy dochodzące do 1 m wysokości. Podobnie jak wszystkie goryczki, podlega ochronie gatunkowej.

Goryczka trojeściowa (fot. N. Tokarczyk, 2009)

Łacińska nazwa Gentiana pochodzi od imienia króla Ilirii – Gentiusa, któremu przypisywano odkrycie jej leczniczych właściwości. W materiałach zgromadzonych przez Adama Fischera można odnaleźć informację, że goryczki "zwie się w Krakowskiem świeczki, a na Podhalu świecnik". Potwierdza to Władysław Orkan w powieści Drzewiej. Pisze: "płomyki białych i liliowych gencjan, nazywano w gwarze: świeczki leśne".

Goryczka trojeściowa na stokach Tarnicy (fot. N. Tokarczyk, 2013)

Goryczka trojeściowa, jako roślina lekko trująca i niesmaczna, nie posiada przydatności spożywczej, choć jak czytamy w Słowniku Adama Fischera: "w Krakowskiem gotują gospodynie korzeń G. asclepiadae i dają pić odwar krowom, by masło było żółte". W lecznictwie ludowym goryczka trojeściowa wykorzystywana była zdecydowanie rzadziej niż goryczka żółta (Gentiana lutea), czy kropkowana (Gentiana punctata). Adam Szary podaje, że Bojkowie używali nalewkę z tendiawy (goryczki trojeściowej), jako środek chroniący przed cholerą

Z kolei Marek Styczyński w Zielniku podróżnym zauważa: "Goryczki musiały być ważną częścią kultury pasterzy, o czym świadczą tatrzańskie nazwy – Goryczkowa Ubocz, Goryczkowe Skałki. Goryczkowa Hala ma pochodzić podobno od nazwiska Goryczka... ale skąd miałoby pochodzić nazwisko?"

Kępy goryczki trojeściowej na Cyrhli Majerzowej w Gorcach (fot. N. Tokarczyk, 2014)

 

Źródła informacji:

Kujawska M., Łuczaj Ł., Sosnowska J., Klepacki P., 2016. Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych. Słownik Adama Fischera. Seria "Prace i Materiały Etnograficzne" PTL, Wrocław.

Styczyński M., 2012. Zielnik podróżny. Rośliny w tradycji Karpat i Bałkanów. Wyd. Ruthenus, Krosno.

Szary A., 2015. Tajemnice bieszczadzkich roślin wczoraj i dziś, Wyd. Carpathia, Rzeszów.